Banda Sajarah di Kab.GARUT (dok.Salakanagara)

Sajarah jeung kapurbakalaan di Kabupatén Garut saenyana tacan kacatet sakabéhna. Hal ieu ngeunaan tacan ayana tanaga ahli anu mampu naliti jeung medarkeun sacara utuh, salian ti éta watesan kapanggihna bukti sajarah jadi bisa ngamumulé kanu aya. Dina aspék ngalestarikeun titinggal sajarah jeung purbakala, Garut ngabogaan poténsi. Dina aspék ieu perlu mekarkeun pamangfaatanana boh tina objék kajian ilmiah atanapi keur nunjang objék kepariwisataan. Sabab, pangbinaan ogé pamekaran kana titinggal sajarah jeung purbakala perlu ditingkatkeun.

Salian ti barang-barang sajarah anu mangrupa Candi Cangkuang, situs budaya makam-makam kuno, jeung barang-barang di lingkungan situs cagar budaya saperti situs Kabuyutan Ciburuy, anu lengkepna dipaparkeun dina kaca “Objek Wisata”, masih aya barang-barang sajarah lain anu perlu dititénan ku masarakat saperti Naskah Kuno jeung titinggal Banda Sajarah.

Naskah Kuno
Naskah kuno tumut kana UU no.5 tahunu 1992 nyaéta hasil tina karangan atanapi nyaritakeun anu mangrupa ketikan anu umurna 50 taun. Tina hartian ieu, pasti waé jelas pasoalan naskah kuno di Kabupatén Garut lumayan loba. Ngan anu jadi pasoalanana masih loba naskah kuno anu jadi “barang pusaka” masarakat anu diteundeun teu dibaca. Sacara umum makna tulisan naskah kuno anu di eusina ajaran agama, bahasa, hukum adat, mitologi, paririmbon, kamasarakatan, sastra, sajarah, kasenian, oge élmu séjéna.

Salah sahiji naskah kuno anu kawilang buhun di Kabupatén Garut nyaéta naskah anu aya di situs Kabuyutan Ciburuy. Ditulis pada abad ke-15, menggunakan barang seukeut tina daun lontar ogé nipah anu ngagunakeun basa jeung abjad sunda kuno. Naskah ieu dipaparin ngaran “Amanat Galunggung”, anu eusina peupeujeuh ngeunaan étika jeung budi pekerti Sunda buhun, anu ditepikeun Rakeyan Darmasiksa, Panguasa Galunggung, ka putrana Ragasuci (Sang Lumathing Taman).Salian naskah éta, loba ogé naskah lian anu disusun abad ka-18 ngagunakeun huruf pegon (Arab), Jawa-Cirebon, dan Jawa-Sunda.

Banda Arkeologis
Sababaraha hiji hasil panalitian arkeologi dina taun 1994 di Kabupaten Garut ku Tim Balai Arkeologi (Balar) Bandung diantarana :

1. Batu Pipisan dan Gandhik
Kapanggihna di buruan padumukan Bapa Engkar bin Sugandi, Kampung Sindangsari RT03/RW02, desa Cinunuk Wanaraja dina koordinat . Sabab banda arkeologis ini belum pernah ditemukan dina masa prasajarah, anu perkirakeun banda sajarah anu mangrupakeun paninggalan karajaan Sunda Kuno.

2. Punden Berundak Pasir Lulumpang
Ayana di areal perkebunan anu dipelakan tangkal jati jeung palawija, wilayah pasir lulumpang Kecamatan Banyuresmi dina koordinat. Dina areal penden berundak oge aya Batu Lumpang jeung Menhir. Ditafsirkeun ku tim taliti, banda ieu ngarupakeun titinggal tradisi megalitikum.

3. Prasasti Batu Tulis Barukai
Ayana disawidang kebon Bapa Mohamad Toha di sagigireun jalan Kampung Barukai, Desa Cigedug, Kecamatan Cigedug (dina waktu kapanggihna masih di Kecamatan Bayongbong), dina koordinat. Prsasti ditulis dina batu andesitic anu ngawentuk pasagi opat ngabogaan ukuran 130cm x 170cm jeung kandelna 15 cm ti dasar taneuh. Tulisan anu ngagunakeun huruf Sunda Kuno nyaeta “bhagi bhagya ka nu ngaliwat”.
Sumber : Kabupaten Garut Dalam Dimensi Budaya, Drs. Warjita, Tahun 2000

Gambar : Kabuyutan Ciburyt Garut (Google)